CENGİZ HAN
Türk Moğol İmparatoru Büyük Türk-Moğol devletinin kurucusu 1155–1227 yılları arasında yaşamıştır.Asıl adı Timuçin'dir.Adı Babası tarafından savaşta yenilen bir kabile reisince verildi. Babası Yesugay Bahadır.Bir Tatar boyu olan Kıtay'ın Başbuğu idi.Cengiz babasının ölümünde 12 yaşında idi.Dağılan halkı toplaması için bir süre uğraşması öteki boyların hoşuna gitmedi.Bu boylardan önce Merkitler,sonra Cacirat ve Kerayitlerle daha sonrada Naymanlar la savaştı.Bu savaşların sonunda Moğolistan'ın doğusundaki tüm Tatar boyları Cengiz' "Han" olarak ilan ettiler.Moğolistan'da yönetimi düzenledikten sonra Tangutlar'a boyun eğdirdi.Kuzey Çin'de ki Kin Devleti'ne savaş açtı 1211 de başlayan savaşlar oldukça uzun sürdü.Moğolistan'da yalnızca 2000 asker bırakan Cengiz Han ,ark arkaya Çin ordularını bozguna uğrattı.1213 te Moğol orduları Pekin'i kuşattı burada yapılan bir antlaşma ile Cengiz Han bir Çin prensesiyle evlendi. Barış dönemi uzun sürmedi 4 yıl uğraştıktan sonra Pekin'i sonra da Çin'i egemenliği altına aldı.Daha sonra Moğolistan'a döndü.Çin'de savaşlar yeniden başladıysa da kendisi gitmeyerek komutanlarını gönderdi.Moğol ordusu Çin'de bulunduğu sırada Moğolistan'dan kaçanların büyük bir çoğunluğu Batıda bulunan Karahitaylar ülkesinde ve özellikle de Beşbalık kenti'nde toplandılar.Cengiz Han 1216 da İli vadisindeki Almalık kentini ele geçirdi.Daha sonra da Harzemşahlar'ın saldırıları sonucu Karahitay yönetimi çökmüştü.Karahitay Devleti'nin kimi kesimlerini de Nayman hükümdarı Güçlük ele geçirdi.Naymanlar'ın siyasal güçleri Güçlük'ün yönetiminde iyice yayıldı.Cengiz Han Almalık'ın ele geçirilmesinden sonra düşmanlarını izlemekle oğlu Cici’yi görevlendirdi.Önce Merkitlerin üzerine yürüyen Cuci Kırgız bozkırlarında ,şimdili turgay kentinin yakınlarında onları yok etti.Ancak Harzemşah ordusu burada baskın yaparak Moğol ilerleyişini durdurdu.Savaşı kazanan burada belli olmadı.Bu savaştan sonra Harzemşah Hükümdarı Muhammet Şah Pekin'e bir heyet göndererek Çin fetihlerinden ötürü Cengiz Han'ı kutladı.1218 de Cengiz Han değerli armağanlarla birlikte bir elçi heyeti gönderdi.Cengiz Han'ın bu elçiler aracılığıyla Harizmşah Sultanı Muhammet Harizmşah'ı oğul sözüyle anması onu incitti,ancak elçileri hoşnut ederek geri gönderdi.Bir yıl sonra başlarında dört müslüman tüccarın bulunduğu 450 kişilik bir Moğol kervanı Otrar kentinde saldırıya uğradı.Bu olay Harzimşahlar la Moğolların arasını açtığı gibi Müslümanlar üzerine Moğollar'ın dehşet saldırılarını da başlattı.Bu olayda Harizmşah hükümdarının parmağının bulunup bulunmadığı anlaşılamadığı gibi tüccarların casusluk faaliyetinde bulunup bulunmadıkları da anlaşılamadı.
O zamana kadar Harizmler le iyi geçinen Moğollar,artık bozuştular.Bunun üzerine Cengiz Han ,Harizm Şah'ı Mehmed üzerine sefere çıktı.Mehmed 'i kovalarken Buhara,Semerkant,Nur,Otrar ile Siriderya havzasındaki kentler Moğol egemenliğine geçti.Moğol orduları ilerlemeyi sürdürerek Harizm,Maveraünnehir, Horosan ve bütün doğu İslam ülkelerini Cengiz İmparatorluğuna kattılar.
Cengiz hayatta iken İmparatorluğu oğulları arasında pay etti.1225 yılında Hsia Devleti'ne karşı sefere çıktı.Ama bu sefer sırasında hastalanarak öldü.Ölüsü Moğolistan'a götürüldü ve ,onan ile Kerülen ırmaklarının doğduğu yerde, Burhan Haldun Dağı'na gömüldü Mezarı Moğol geleneklerine göre gizli tutuldu.
Cengiz Han'dan sonra gelenlere "Cengizliler" dendi.Kendisinden sonra ülkesini oğulları ve torunları yönetti.
Yorumlar
Yorum Gönder