ADNAN MENDERES
ADNAN MENDERES
Siyasal yaşama 1930 da Kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası'yla başladı. Partinin Aydın İl örgütünü kurarak başkanlığını yaptı. Partinin kapatılması üzerine CHP ye girdi.1931 seçimlerinde Aydın'dan milletvekili seçildi. Aynı dönemde Ankara Hukuk Fakültesi'ni bitirdi.1945 e kadar komisyon raportörlüğü ve parti müfettişliği yaptı.1945 de Saraçoğlu hükümetinin getirdiği toprak reformuna karşı çıktı. Mecliste tasarıyı eleştiren ve dikkatleri üzerine çeken konuşmadan sonra partisinden istifa etti.7 Haziran 1945 de Celal Bayar ,Fuad Köprülü,Refik Koraltan'la birlikte Dörtlü Takrir'i imzaladı.Siyasal hak ve serbestliğin anayasanın elverdiği ölçüde kullanılmasının istendiği bu önerge ,CHP grubunda geri çevrildi.Menderes bu sefer basın yoluyla tasarısını savunmaya başladı 25 Eylül 1945 te partinin i durumunu bozmak için partide kaldıkları gerekçesiyle Fuad Köprülü ile birlikte CHP den atıldı.7 Aralık 1945 te kurulan DP nin kurucuları arasında yer aldı.DP nin 62 milletvekili çıkardığı 1946 seçimlerinde Kütahya milletvekili seçildi.14 Mayıs 1950 seçimlerinde DP seçimi kazandı ve Menderes Başbakan oldu.27 Mayıs 1960 a kadar beş kez aralıksız bu görevi sürdürdü.Başbakanlığı döneminde Ülke iç ve dış siyasetinde önemli gelişmeler sağlandı.Tarımın makineleşmesi ve sağlanan krediler tarımsal üretimin artmasını sağladı.Kırsal kesimin yaşamında nispeten bir iyileşme sağlandı.Ulaşım ağının gelişmesi kapalı toplumsal yapıların ulusal pazarla bütünleşme sürecini hızlandırdı.Yol Liman Baraj v.b. inşaatları alt yapıda önemli değişmelere yol açtı.Yapılan bütün bu harcamalara yeterli öz kaynak bulunamayınca borçlanma yoluna gidildi.Bu durum ülkenin dışa bağımlılığını artırdı.
Dış ilişkilerde özellikle ABD ile yakınlaşma siyaseti güdüldü.20 Temmuz 1950 de Kore’ye asker gönderildi.18 Ocak 1952 de Türkiye NATO’ya girdi. 24 Şubat 1955 te Bağdat Paktı'nın kurucuları arasında yer aldı.Kıbrıs’la ilgili olarak 11 Şubat 1959 da Zürich,19 Şubat 1959 da Londra antlaşmaları imzalandı.Bağımsızlık savaşı veren Cezayir'e karşı Fransızların yanında yer alması NATO ve CENTO çerçevesinde ABD ile yapılan ikili antlaşmalar bu dönemin önemli özellikleridir.
Muhalefette iken savunduğu özgürlükçü tutumdan iktidara gelince yavaş yavaş uzaklaşıldı. TSP ve MP kapatıldı. Halkevleri kapatılarak malvarlığı hazineye devredildi. Öğretim üyelerinin etkin görev almasını önleyen yasa 141–142.maddeler CHP nin mallarının hazineye devri gibi yasalar DP döneminde çıktı veya değiştirildi. Bu tutum özellikle aydın çevrelerin önemli tepkisine neden oldu.1955 den sonra dış borç ve enflasyon yavaş yavaş hissedilmeye muhalefetin güçlenmesi DP içinde bazı rahatsızlıkları ortaya çıkması ardından bir grup Milletvekilinin partiden istifa etmesi ve yeni parti kurması gelişen olaylar oldu.29 Kasım 1955 te DP grubunda Menderes'in istifası istendi.1957 seçimlerinde oy kaybetmesine rağmen yine de seçimleri kazandı. Gelişen olaylar parti içinde menderes'e karşı soğukluğu artırırken Menderes te baskısını artırmaya ve basın yoluyla işlenen suçların ceza kapsamını genişletti. Bu arada Londra'ya giderken geçirdiği uçak kazasına rağmen kurtuldu.18 Nisan 1960 ta CHP ve bir kısım basının ülkeyi ihtilale götürdüğü iddialarını araştırmakla görevli Meclis araştırma komisyonunu kuruldu.27 Mayıs 1960 da çıkarılan yasayla komisyona gazete, parti kapatma ve tutuklama girişimlerinde bulunma yetkisi verildi. Ankara ve İstanbul'da başlayan gösteriler üzerine hükümet sıkıyönetim ilan etti.27 Mayıs 1960 ta silahlı kuvvetler yönetime el koydu.Eskişehir’de bulunan Menderes tutuklanarak Ankara'ya getirildi.Daha sonra öteki tutuklularla birlikte Yassı ada’ya gönderildi.MBK oluşturulan Yüksek Adalet Divanı'nca çeşitli suçlardan yargılandı.Anayasayı ihlal suçundan ölüm cezasına çarptırıldı.MBK onaylanarak 17 Eylül 1961 de İmralı'da infaz edildi.
Yorumlar
Yorum Gönder