AHMET MUHTAR PAŞA

   AHMET MUHTAR PAŞA

         Komutan devlet adamı. Bursa 30 Ekim/1 Kasım 1839 İstanbul/Fener yolu 21 Ocak 1918 Katırcıoğullarından Hacı Halil Ethem Efendi'nin oğludur.6 yaşındayken babası öldüğünden dedesi İpekçiler kethüdası Hacı İbrahim Ethem Ağa'nın yanında yetişti. Bursa Askeri İdadisi'nden sonra Harbiye'yi ve birincilikle Erkan-ı Harbiye yi bitirdi. İlk görevine Serdar'ı Ekrem   Ömer Paşa'nın yanında Kurmay Yüzbaşı olarak başladı. Karadağ savaşlarından küçük bir birlikle Ostrak geçidi'ni alarak üstün düşmana karşı bu geçidi savundu ve ilk yarısını aldı. Bir süre Harbiye de öğretmenlik yaptı. Binbaşı olunca 1864 Fırka-i İslâhiye nin Erkan-ı Harbiye sine atanarak Kozan yöresine gitti. Kaymakamken Şehzade Yusuf İzzettin Efendi 'nin hocalığına getirildi. Şehzadeyle birlikte sultan Abdül Aziz'in Avrupa gezisine katıldı.1867 Karadağ sınırında toprak değişimiyle görevli kurulda komiser olarak Hersek ve İşkodra'ya gitti. Miralay olunca 1869 bu görevine ek olarak Dar-ı Şüra -yı Askeri üyeliği verildi. Mirliva rütbesi ile Emir Muhammet bin Aziz'in Yemen ayaklanmasını bastırmak için gönderilen orduya öncü atandı. Buradaki başarılarından sonra Ferikliğe atandı ve müşirliğe yükselerek vilayet yapılan Yemen'e Vali ve Kumandan olarak atandı. Vilayette süren ayaklanmaları bastırdı. Yönetim örgütünü kurdu. Devlet egemenliğini sağladı. Vilayet merkezi yaptığı Sana'da askeri koğuşlar, ambarlar, cephanelikler, baruthane ve okullar yaptırdı. Şumnu İkinci ordu müşavirliğinden  1873 sonra Erzurum'a Vali ve dördüncü ordu komutanı atandı. Eylül 1874. Erzurum'daki bu birinci görevi kısa sürdü. İstanbul’da Yusuf İzzettin komutasındaki Hassa ordusu Kurmay başkanlığına atanarak Bosna -Hersek genel komutanlığıyla görevlendirildi. Hersek’te başlayıp Balkanlar'a yayılma eğilimi gösteren ayaklanmaları bastırdı. Bu arada başlayan Sırbistan savaşı'nda Karadağ Prensi Nikola'ya  karşı başarılarından dolayı Padişah tarafından altın kılıçla ödüllendirildi. Karadağ cephesi dönüşü dördüncü ordu Müşirliğine atandı. Bu sırada başlayan 1877–78 Osmanlı Rus savaşı konusunda Padişaha ayrıntılı bir plan sundu. Karadeniz’in donanmayla birlikte sürekli taranmasını istedi.26 Mart 1877 de Erzurum'a ikinci kez gitti. Kars cephesinde Ardahan'la Doğu Beyazıt'ın Rusların eline geçmesi üzerine Ünlü Erzurum savunmasının hazırlıklarına girişti. Kentin tahkimini güçlendirdi. Zivin’de savunma hattını kurdu. Rus ordusuna üst üste darbeler vurdu Yenilen Ruslar Günre yakınında   Yeniköy'e kadar çekilmek zorunda kaldılar. Ahmet Muhtar Paşa savunma hattını Kars'tan Ani'ye kadar uzattı. Zaman zaman düşmana hücum ederek zaman zaman düşman hücumlarını kırarak üstün Rus ordusuna karşı savunmayı sürdürdü. Gedikler 25 ağustos 1877 ve yahniler 24 Ekim 1877 Hacı Veli savaşlarında düşman kuvvetlerini bozguna uğrattı. Fakat İstanbul'dan istediği yardımı alamayan A. Muhtar Paşa Kars'ı ele geçiren üstün Rus kuvvetlerinin saldırısı karşısında Erzurum'a çekilmek zorunda kaldı. Erzurum'a iki koldan saldıran Rus birliklerini  Tabya Savaşı'nda püskürttü. Bir karşı saldırıyla düşman ordusunu Erzurum önünden Deve Boynu'na kadar uzaklaştırdı. Yeni destekler ve taze güçlerle Erzurum'a ikinci kez saldıran Rus ordusuna karşı girişilen sokak savaşlarına kadın ve çocuklarda katıldı. mahallelerde birçok Rus askeri öldürüldü. Fakat kendi kuvvetleri eriyen ve hiçbir yardım alamayan A.Muhtar Paşa Erzurum'u bırakıp Bayburt'a çekilmeye karar verdi. Kararı İstanbul'ca hoş karşılanmadı. Kış boyu savunmayı sürdürdüyse de Van yöresinde başlayan çete savaşları Anadolu ordusunun önemini azalttığı için A.Muhtar Paşa İstanbul'a çağrıldı. Erzurum’u savunmasından sonra Gazi unvanıyla anılan A.Muhtar Paşa Balkanlar'ı aşan Ruslara karşı Çatalca'da bir savunma hattı kurmakla görevlendirildi. Terkos’tan Büyük Çekmece'ye uzanan hattın Başkomutanı olarak savunma düzenini kurdu.

        Edirne'de silah bırakışması imzalanmasından sonra savunma hattını B.Köy'e kadar çekti ve Rusların Rami Kışlası'na yerleşmesi’ne izin vermedi. Ayestefanos barış görüşmelerine başlayınca Muhtar Paşa komutanlık görevinden alınarak Erkan-i Harbiye Başkanlığı'na getirildi. Yerine G.Osman Paşa atandı. Sonraları Tophanei Amire yöneticiliği, Girit isyanını bastırmak, Berlin anlaşması uyarınca kurulan Türk Yunan sınır komisyonunda Başkomiserlik üçüncü ordu müfettişliği ve Manastır valiliği yüksek askeri teftiş komisyonu başkan vekilliği Mısır olağanüstü komiserliği gibi görevlerde bulundu. ll. Meşrutiyetin ilanından sonra İstanbul'a döndü. Yeni kurulan Meclis-i Mebusan-ı harbiye ve Meclis-i Mebusan üyeliklerine seçildi. Bir yıl sonra da Müşir rütbesi ile emekliye ayrıldı. 1909. Yeni Padişah Mehmet Reşat'ın yanından ayrılmayan A.Muhtar Paşa çok istediği sadrazamlık yerine Padişah'ın tahta çıkması nedeniyle geleneksel kutlamaları iletmek üzere İngiltere ,Fransa ve İtalya'ya temsilci göndermekle yetinmek zorunda kaldı.İtalyanların Trablusgarb'a çıkması üzerine sadrazam olduysa da 22 Temmuz 1912 İttihat-ı Terakki’nin karşı çıkması nedeniyle bir eylem yapamadan ayrıldı.29 Ekim 1912 ölümüne kadar  siyasal saygınlığını yitirmiş olarak yaşadı.

         G.A. Muhtar paşa iyi bir asker olması yanısıra gökbilim ve Matematiğe de özel hevesi vardı. Üç arkadaşıyla Simkeşhane de bu günkü halkeğitimi kurslarına benzer çalışmalar yapmış halka okuma yazma öğretmişti.

         Başlıca eserleri İlk baskısı Mısır'da yapılan zaman ve saatlerle ilgili Riyaz'ul Muhtar Mir'atü'l Mihat  ve'l Edvar; Doğu ülkelerinde kullanılan tarihlerle ilgili bazı sorunlar ve güneş takviminin temelleri konusundaki Islahü't -takvim; takvim ve Osmanlılarda tarih sorunlarını konu edinen Takvim-i sal; İkinci basımı Sene-i Maliyenin Hicri sene ile İstibdaline Dair; El Basite; Sarair-i Kuran; Sergüzeşt-i Hayatımın cild-i Sanisi Muharebesi.