ALPARSLAN ADUDUDDEVLE

            ALPARSLAN ADUDUDDEVLE

        

 (1029- Merv 1072 ) Büyük Selçuklu Sultanı (1063–1072)  Çağrı Bey'in oğlu Büyük Selçuklu sultanlarından Tuğrul Bey'in yeğeni.Askeri yeteneklerini genç yaşta  amcası ile birlikte çıktığı seferlerde kanıtladı. Toharistan'ı ele geçirmek isteyen Gazne Sultan'ı Mevdut'a karşı açılan seferi yönetti.(1043) Çağrı Bey Tıharistan'ın yönetimini ona bıraktı.Babası ölünce (1058) Amcası Tuğrul Bey'e bağlı kaldı.Horosan Meliki sanını kazandı.Tuğrul Bey' baş kaldıran üvey kardeşi İbrahim Yinal ile savaştı.Onu ortadan kaldırdı.Tuğrul Bey ölünce taht üzerinde hak iddia eden akrabalarıyla savaşmak zorunda kaldı. Amüdül Mülk Kunduri ,Tuğrul Bey'in sağlığında Veliaht ilan edilen Çağrı Bey'in küçük oğlu Süleyman'ı tahta çıkarmıştı.Ancak Emirler Alparslan'dan yana olduklarını açıklayınca o da Alparslan'ı destekledi.Alparslan Önce büyük amcası İnanç Yabgu'nun ayaklanmasının bastırdı.Sonra Tuğrul Bey'in sağlığında ona başkaldıran ,o ölünce de Rey'de sultanlığını ilan eden akrabası Kutalmış ile savaştı.Demegan yakınlarında ki savaşta Kutalmış yenildi;öldürüldü.Rakiplerini ortadan kaldıran Alparslan Rey'de Tuğrul Bey'in sarayında törenle tahta çıktı.Sultanlığı Halife tarafından onaylandı.Büyük Selçuklu sultanı oldu.

        Türk Tarihinin büyük devlet adamlarından olan Nizamülmülk'ü vezir yapan Alparslan ilk seferini yaptığı Gürcistan'ı ve aşağı Kafkasya'yı Gürcistan,Şavşat,Olto,Kars ve Ani kalesini ele geçirdi.Fatimi Devleti'nin çağrısı üzerine Mısır seferine çıktı.İşte bu sefer sırasında ,tarihimizin dönüm noktalarından olan Malazgirt Zaferini kazandı.1071.Malazgirt Ovası'nda kırkbeşbin kişilik Selçuklu Ordusu  ile onun dört katı büyüklüğündeki Bizans Ordusu arasında yapılan savaşta Bizanslılar ağır bir yenilgiye uğradı.Ordusunu başarıyla yöneten Alparslan esir düşen İmparatora iyi davrandı.Bizans İmparatoru Romanos Dioganos esir düştü .Yapılan antlaşmayla  imparator 360.000 dinar yıllık vergi ödemeyi kabul ediyor ,daha önce İslamların elinde bulunan  Urfa,Antakya, Halep,Selçuklu topraklarına katıldı. Selçuklular isterse asker göndermekle de yükümlü kılıyordu.Antlaşma ile Bizans Selçuklulara bağımlı duruma geliyordu.Fakat Bizans tahtına Mikhael Dukas İmparatorun gözüne mil çektirip antlaşmayı tanımayı ret etmesi üzerine karşı koyacak bir Bizans ordusunun da bulunmaması üzerine Türkler Anadolu’yu Feth ve İskâna başladılar.Bu zafer ,Anadolu kapılarını bir daha kapanmamak üzere  Türkler' e kesin olarak açtı.

        Malazgirt zaferinden bir yıl sonra,Alparslan Karahanlılar üzerine sefere çıktı.Karahanlı hükümdarı damadı Şemsül Mülk Nasr Han ,Alparslan'ın oğulları Harizm meliki İlyas ve Toharistan Meliki Ayaz ile sürekli savaşıyordu.Şemsül mülk  Türkistan'dayken Ayaz Buhara ve Semerkant’a akın yaptı.onu askerlerini bozdu,pek çok tutsak aldı.Bunun üzerine Şemsül Mülk Eşi Alparslan'ın  kızı Ayşe'yi kardeşine casusluk ettiği savıyla döverek öldürdü.Alparslan kızının öcünü almak ve Türkistan Hanlarına egemenliğini kabul ettirmek üzere Ceyhun Irmağı'nı aştı güçlü bir direnmeyle karşılaşmadan Barzam kalesine kadar geldi.Bu kalenin uzun süre direnen komutanı sonunda teslim oldu.Sultanın huzuruna çıkartıldığında ayağını öpmek için yaklaşan komutan Yusuf Harizmi çizmesinde saklı bıçakla Sultanı yaraladı.Ağı yaralanan Alparslan dört gün sonra öldü.

        Alparslan dokuz yıllık saltanatı süresince amcasının kurduğu imparatorluğu genişletti,güçlendirdi."Cihan Sultanı", "ebulfeth" (Fetihler Babası) "Sultanul Adil" lakaplarıyla anıldı.Göktürklerde görülen "Devletin Babası" anlayışına uygun davrandı.Eski bir Türk geleneğine göre komutanlarına verdiği ziyafetlerde sık sık hazinesini yağmalatırdı.(Han-ı yağma). Çok dindar bir sultan olduğu halde başka dinden olanlara karşı da adil davrandı.Bizans,Ermeni ve Süryani kaynakları da onun adil bir padişah olduğundan bahseder.Şiilere karşı  olan veziri Nizamül Mülk-ü destekledi.Okuma yazma bilmeyen Alparslan vezirine onun adıyla anılan Bağdat'ın ünlü nizamiye Medresesini kurması için imkânlar sağladı.Döneminde Vakıflarının geliriyle çalışan parasız öğrenim kurumları açıldı.Nizamiye Medresesi’nde Ebu İshak Şirazi, Gazali, Ebu Bakir Şasi, gibi ünlü bilginler ders verdi.Türk kabile geleneklerine bağlı bir hükümdar olan Alparslan Nizamülmülk'ün onaylamamasına karşın Sasani ve Abbasiler den beri var olan berid (Casus) örgütünü kaldırdı.Ani ölümü gerçek kurcusu olduğu İmparatorluğun yapısında hiçbir sarsılma yaratmadı.Savaş alanlarında ve eğitimde yetiştirdiği oğlu Melikşah onu başarıyla izledi.Ölümünden sonra yirmi yıl devlet hiç bozulmadan bütün kurumlarıyla devam etti.Bilim adamlarına saygı gösterirdi.Halk arasında İslam dininden olanlarla olmayanlar arasında ayırım gözetmezdi.