ALİ ŞİR NEVAİ

ALİ ŞİR NEVAİ

        Çağatay şairi Herat 1441–1501 Timur soyundan varlıklı bir ailedendi.Çok iyi bir eğitim gördü.Sütkardeşi de olduğu söylenen Hüseyin Baykara'nın güven ve desteğini kazandı.Herat'ı ele geçiren Hüseyin Baykara'nın çağrısıyla hükümet işlerine atandı.Nişancı divan beyi oldu.Astrababad'daki görevinin dışında bütün yaşamı Herat ve Hüseyin Baykara'nın yanında geçti.Aylık bile almadan kabul ettiği görevi sonunda sözü Padişah kadar geçer duruma geldi.Savaş alanında ki başarılarının yanında Türkçe'nin de en iyi büyük ve verimli şairi oldu.Sultan Baykara'yı bir sefer dönüşü karşılarken geçirdiği kalp krizi sonucunda yaşamını yitirdi.Daha önce yaptırdığı mezara gömüldü.

            Yalnız Xv.yy ın ve Çağatay edebiyatının değil bütün Türk edebiyatının en büyük şairlerinden olan Nevai şairliğinin yanısıra çok iyi bir devlet adamıydı.İnsancıl sağduyulu ,dürüst anlayışlı bilgili kişiliğiyle daha hayattayken çok büyük bir ün kazandı.Edebi idl olarak Farsça'nın etkinliğini sürdürdüğü bir dönemde Türkçe'nin zenginliğini Muhakemet ül -Lugateyn adlı yapıtıyla kanıtladı.

          Çok iyi bildiği Arapça ve Farsça karşısında Türkçe'nin bağımsız ve verimli aydınlık yanlarını hem şiirlerinde dile getirdi hemde düşünür olarak ileri sürdüğü savları inandırıcılıklasavundu.Farsça yazma özentisindeki çağdaşı yazarlara Türkçe eserler  yazarak en iyi cevabı vermiştir.Belki kendini kanıtlamak amacıyla hazırladığı Farsça divanı da vardır.Bu kitabı da kapsayan şiir toplamının genel adı Hazainü-l Maani (anlamlar Hazineleri)dir. Türkçe olan dört bölüm Garaibü's -sıgar (Çocukluk gariplkikleri),Nevadirü'p Şebab (Gençlik Seçkinlikleri),Bedayiü'l -Vasat (orat yaş güzellikleri) Fevaidü-l Kiber(Yaşlılık yararları)adlarını taşır. On bin beyit tutarındadır. 

Kabul edilmiş bir tutumla konularını İran edebiyatından aldığı beş mesneviden oluşan Hamse'si 1484,Nevai'nin kendine özgü bazı biçim yenilikleriyle anlatım ve etki değerin taşır. Türk edebiyatının ilk şuara tezkeresi de onundur. Mevcalisü’n nefais (güzellikler Meclisleri 1491);15. yy.Çağatay ve İran Şairleri üzerine titiz bilgiler verir. Mizanü’l Evzan (veznelerin ölçüsü) eseri, şiirde ve müzikte kullanılan her çeşit biçim ve usul özelliklerini tanıtır.