ALİ KUŞÇU ( .... — 1474 )

ALİ KUŞÇU ( .... — 1474 )

          Türk Dünyasının en büyük astronomi ve kelam âlimi olan Ali Kuşçu, 15. Yüzyıl başlarında Semerkant’ta doğdu. Babası Muhammed ünlü Türk sultanı ve astronomu Uluğ Bey’in kuşçusu olduğu için ailesi ‘Kuşçu’ lakabıyla tanındı.

          Küçük yaştan itibaren matematik ve astronomi’ye ilgi duyan Ali Kuşçu devrin en büyük âlimleri olan Bursalı Kadızade Rumi, Gıyaseddin Cemşid ve Muinüddin Kaşi’den matematik ve astronomi dersleri aldı. Daha sonra bilgisini artırmak için Kirman’a gitti. Burada Hallü Eşkâli Kamer (Ay Safhalarının Açıklanması) adlı risale ile Şerh-i Tecrid adlı eserini yazdı.

          Daha sonra tekrar Semerkant’a dönen Ali Kuşçu, Kadızade Rumi’nin ölümü üzerine Uluğ Bey tarafından Semerkant Rasathanesine müdür olarak atandı. Ancak Uluğ Bey’in 1449’da öldürülmesi üzerine Semerkant medresesi ve rasathanesindeki çalışmalarına son vererek Tebriz’e gitti.Uluğ Bey’in ölümünden sonra oğulları onun kıymetini bilmediklerinden Türkistan’ı terk edip Tebriz’e geldi.Uzun Hasan’dan çok iltifat gördü.  Bir süre sonra da Uzun Hasan’ın elçisi olarak İstanbul’a Fatih Sultan Mehmet’e gitti.

          Ali Kuşçu bu elçilik görevini tamamladıktan sonra Fatih’in ricası üzerine tekrar İstanbul’a dönerek Osmanlı Devleti hizmetine girdi.Türkiye topraklarına girdikten sonra İstanbul’a gelinceye kadar her konakladığı yerde 1000 akçe sarf edilerek izaz ve ikram edilsin şerefine layık şekilde ağırlansın diye fatih ferman çıkardı.Hocazade bir kadırga ile istikbale memur edildi.İstanbul’da hiç kimseye böyle bir karşılama düzenlenmemiştir.Ali Kuşçu bu yolculuğu sırasında hesap ilmine dair bir eser kaleme aldı ve bunu Fatih’e takdim etti.Padişah adına nispetle buna Er –Risaletü’l-Muhammediye adını verdi.sonra Fatih’in Uzun Hasan Seferine giderken yolda Fatih namına Astronomiye dair bir eser yazdı.Buna da Er-Riasaletü’l –Fethiyye dedi.Fatih Ali Kuşçuyu çok takdir ederdi.Günde 200 dirhem tahsisatla Ayasofya’ya müderris tayin etti ve akrabasına da tahsisat bağladı.Fatih Sultan Mehmet zamanında Ayasofya Medresesinde müderrislik (profesörlük) yapmıştır.Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Ali Kuşçu,Miladi 1474 yılında İstanbul'da ölmüştür. Kuşçu’nun ders vermeye başlamasıyla İstanbul medreselerinde Astronomi ve matematik alanında büyük gelişme oldu. Burada Matematik ve Astronomi alanında Risale Fi’l-Hey’e (Astronomi Risalesi), Risale Fi’l-Hesap Matematik Risalesi), Risale Fi’l-Fethiye (Fetih Risalesi) ve Risale Fi’l-Muhammediye (Cebir ve hesap üzerine) başta olmak üzere çok sayıda eser yazmıştır.