Türk ve Dünya büyükleri

ABDÜLHAK HAMİT TARHAN           İstanbul 1852–1937 Şair ve yazar. Köklü bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Babası elçilik görevleri de yüklenen Hayrullah Efendi idi. Özel hocalar elinde ihtimamla yetiştirildi.12 yaşında iken tercüme odasına girdi. İki yıl sonra elçi babasının  kâtibi niteliğiyle Tahran'a gitti. Babasının ölümü ardından yurda döndü. Memurluk görevini sürdürdü. İlk evliliği "Makber mülhimesi" Fatma Hanımla evlendi. Çeşitli elçilik görevlerine atandı eşinide yanında getirdi. Hastalığı ağırlaşan eşini (verem) geri getirirken Beyrut'ta vali olan ağabeyinin yanına uğradı Fatma Hanım orada öldü, gömüldü. Bu olay şairi çok etkilemiş ve bunu şiirlerinde işleyecektir. Makber, Ölü, Bunlar odur, Hacle Odası, Londra elçiliği başkâtipliğinde bulundu. Edebiyatı bırakma sözü verdiği için görevini sürdürdü ve makamı yükseldi dördüncü evliliğini Belçikalı Lüsyen Hanımla yapınca işine son verildi ve yurda döndü. Ayan üyesi seçildi. Bu ...

ABDULLAH ZİYA KOZANOĞLU              İstanbul (1906- ay. y.1966) Yazar. Asıl mesleği mimarlık ve mühendislik olmasına rağmen ve çeşitli girişimleri başarıyla sonuçlanmasına rağmen ulusçuluk akımına gençliğin ruh coşkusuyla katılmasını sağlayan tarihsel romanlar emek bağlamak gereğini duydu. Bu alanda benzersiz bir ilgi gördü. Ardından gelenlere yol gösterdi. Çoğunun sekiz on kez basıldığı, herkesçe okunan yirmiye yakın tarihsel romanların en tanınmışları: Kızıl tuğ (1923),Gültekin (1928),Kolsuz Kahraman (1930),Savcı Bey (1931), Malkoçoğlu (1933),Battal Gazi Destanı (1937), Fatih Feneri (1949),Kızıl Kadırga (1962) vb.               ABDULAZİZ            Osmanlı Padişahlarının otuz ikincisi ve İslam halifelerinin doksan yedincisidir. (1830–1876) Mahmud ll ile Pertevniyal sultan'ın oğludur.Ağabeyi Abdülmecit’in ölümü üzer...

ABDÜLHAMİD ll           Otuz dördüncü Osmanlı Padişahı ve doksan dokuzuncu İslam Halifesi 1842–1918.Abdülmecit’in oğludur. Murat V in hastalığı sonunda Mithat paşa ve Mehmet Rüştü Paşa özgürlük konusunda  kendilerine güvence veren Abdülhamit’in tahta çıkmasını sağladılar 31 ağustos (1876).Abdülhamit ll nin Padişahlığının ilk yılları çok sorunlu geçti. Bosna-Hersek, Bulgaristan, Sırp ve Karadağ İsyanları sürüyordu. Öte yandan Osmanlı Devletinin işlerine sürekli karışan İngiltere ve Rusya 28 Aralık 1876 da İstanbul'da bir konferans toplanmasını sağladı. Abdülhamit verdiği sözü tutarak konferansla birlikte Kanun-i Esasi'yi ilan etti.            Çok geçmeden Abdülhamit ll, Mithat Paşa yı görevden uzaklaştırmış ve sürgüne göndermiş oldu. Milletvekili seçimleri yapıldı, meclis toplandı. Bu arada  Ruslar Osmanlı devletine savaş açmak için fırsat kolluyorlardı. Buna engel olmak için İngilizler...

  ABDÜLHAMİT l          Osmanlı Padişahı ( İstanbul 1725- ay. y.1789) lll. Ahmet 'in Rabia Şermi Sultan'dan olma oğludur. Ağabeyi Mustafa lll ten sonra tahta çıkmıştır.49 yaşında padişah olmuş ve bu döneminde Osmanlı Rus savaşı sürmekteydi. Bu yüzden ilk iş olarak Ruslarla barış yapmayı denediyse de Osmanlı ordusunun ağır bir yenilgi alması sonucu Kırım ve çevresini Rusya'ya bırakan Küçük kaynarca antlaşmasını 21 Temmuz 1774 imzalamak zorunda kaldı. Anlaşmaya göre Kırım, Kuban, Bucak yalnız mezhep işlerinde halifelik makamına bağlı kalmak üzere bağımsız oluyor; Yenikale Kerç, Azak, Kılburun, büyük ve Küçük Kabartay Rusya'ya veriliyordu. Ayrıca Rusya'ya Türk topraklarındaki Ortodokslar üzerinde bir tür koruma hakkı tanınıyordu. Avusturya bu durumdan yararlanarak Boğdan Beyliği'ne bağlı Bokuvina'yı işgal etti.(1775)Bu arada karışıklıktan yararlanarak Basra'yı kuşatan İran 'a savaş açıldı.(1776) İran'da başlayan taht kavgasından yararlanan Os...

AHMED-I           Osmanlı padişahı (Manisa 1590-İstanbul 1617). Mehmed lll'ün Handan Sultan'dan olan oğlu Babasının ölümüyle tahta çıktı ( 1603–1617 ).          Padişah olduğu sırada Osmanlı Devleti Avusturya ve İran ile savaşıyordu. İçeride ise Celali ayaklanmaları vardı. Çocuk yaşta başa geçtiği halde başarılı bir padişah oldu. Murat lll ve Mehmet lll dönemlerinde devlet yönetimlerine olumsuz etkileri olan büyükannesi Safiye Sultan'ı saraydan  uzaklaştırdı.Doğu  cephesinde Cigalazade Sinan Paşa'yı Batı cephesine Sadrazam Malkoç Ali Yavuz Paşa'yı serdar atadı.Kışı Karabağ'da geçirmek isteyen Sinan  Paşa , ordu ileri gelenlerinin zorlamasıyla ,askerini dağıtarak Van'da konakladı.Bundan yararlanan Şah Abbas  l Van'a saldırınca Erzurum'a çekilmek zorunda kaldı.Daha sonra Selmas'ta İran kuvvetleri karşısında bozguna uğradı.(1605) Yavuz Ali Paşa ,Belgrat’ta ölünce sadrazamlığa...

AHİ EVRAN          Türk sufi ve Türk debbağlar loncası piri (XlV. yy) Adı, kaynaklarda Mahmut Seyit Nimetullah Ahi Evren ya da Nasirettin Pir-i Piran  Ahi Evren olarak geçer.  Yaşamı efsaneleşen bu Türk sufisiyle en eski bilgiye Gülşehri 'nin onun kerametlerini anlattığı  Keramet-ı Ahi Evren adlı yapıtında rastlanır.(1317 den önce)Murat ll döneminde  (1421–1444) yazılan Vilayetname-i  Hacı Bektaş_ı veli adlı yapıtta ise, Ahi Evren Hacı Bektaş-ı Veli'nin bir dostu olarak görülür.676 H./1277 tarihinde yazıldığı öne sürülen bir vakfiyede ise adı eş Şeyh Nasirettin Pir-i Piran olarak geçer.  Ancak Vakfiyede 1402 de ölen Hamit Veli'nin adının da bulunması 676/h.1277 tarihinin doğru olmadığını, vakfiyenin hiç olmazsa 1402 den sonra yazıldığını gösterir. Ahi Evren ile ilgili efsaneler bu kaynaklar dışında Ali'nin Künh ül ahbar ve Evliya Çelebi'nin seyahatname ve Yahya bin Halil el Burgazi'nin Fütuvvetnamesi'nde yer alır. ...

AGOP  DİLAÇAR         Dilci bilimci. İstanbul 1985-Ankara 1979 ) Robert Kolejini bitirdikten sonra yedek subay olarak l.Dünya savaşına katıldı. Robert Koleji'nde öğretmenlik ve yöneticilik yaptı. Atatürk’ün isteğiyle Türk dil Kurumu uzmanlığına getirildi. İ.Üniversitesi Yabancı Diller Okulunda çalıştı. Soy adını Atatürk verdi. (1935)1936  dan  sonra on beş yıl süreyle Ankara DTCF'de dilbilim konusunda öğretim görevlisi olarak çalıştı. Türk Ansiklopedisinde  danışmanlık ve baş redaktörlük yaptı. Dil konusundaki dikkatli ve ilginç yazıları düzenle en çok Türk Dili dergisinde çıktı.            Başlıca eserleri: Azeri Türkçesi (1950) ,Batı Türkçesi(1953) Devlet dili olarak Türkçe (1962),Wilhelm Thomson ve Orkun Yazıtlarının çözülüşü (1963),Türk Diline Genel bir bakış(1964),Dil, Diller ve Dilcilik (1968),Türkiye de dil Özleşmesi-Language Reform in Turkey (1969),Kutadgu Bilig İ...

AGÂH EFENDİ            Türk gazeteci.(İstanbul 1832-Atina 1885) Yozgatlı Çobanzade  ailesindendir.Galatasaray  Tıbbiye mektebi'nde gördüğü öğrenimini yarıda bırakarak Babıâli tercüme odasına girdi (1849).Elçilik kâtibi olarak Paris’te bulundu (1852–1854).dönüşünden  sonra Rumeli ordusu çevirmenliği başta olmak üzere çeşitli görevler aldı.İbrahim Şinasi Efendi ile birlikte Türkiye'nin ilk özel gazetesi Tercüman-ı Ahval gazetesini kurdu (1860).Şinasi altı ay sonra ayrılınca,gazeteyi tek başına çıkardı. Postahane-i Amire nazırlığı (1861)  yaptı.Vapur  işletmeleri ,Ereğli Kömür İdaresi ,Divan-ı Muhasebatta görev aldı.Nazırlığı sırasında Türkiye'de ilk kez posta pulu kullanımını başlattı(1862). Genç Osmanlılar Cemiyeti'nin kuruluşunda görev alarak siyasal yenileşme hareketlerine katıldı.Cemiyet üyelerinin tutuklanması ile birlikte  o da görevinden uzaklaştırıldı.Paris'e kaçtı.Gazetesi kapandı(1867)....

ADNAN MENDERES        Aydın 1899- İmralı Adası 1961 hükümet ve siyaset  adamı.İzmirli  Katipzadelerden İbrahim Ethem Bey ile Aydın'ın toprak sahibi ailesi Hacıpaşazadelerden Tevfika hanım'ın oğludur.İlk ve orta öğrenimini İzmir İttihat ve terakki Mektebi ile Kızılçullu Amerikan Kolejinde tamamladı.l.Dünya savaşı sırasında yedek subay olarak İzmir'de görevlendirildi.İzmir'in işgalinden sonra Aydın'dan iki arkadaşı  ile Ayyıldız çetesini kurdu.Ardından Söke’de Piyade alayı emir subayı ,Sandıklı Süvari Bölüğü Subayı olarak Kurtuluş savaşına katıldı.            Siyasal yaşama 1930 da Kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası'yla başladı. Partinin Aydın İl örgütünü kurarak başkanlığını  yaptı. Partinin kapatılması üzerine CHP ye girdi.1931 seçimlerinde Aydın'dan milletvekili seçildi. Aynı dönemde Ankara Hukuk Fakültesi'ni bitirdi.1945 e kadar komisyon  raportörlüğü  ve parti müfettiş...

   ÂDEM ALEYHİSSELÂM            Yeryüzünde yaratılan ilk insan ve ilk peygamber, bütün insanların babası.  Allahu telâlanın emri ile melekler çeşitli memleketlerden  topraklar getirdiler. Çeşitli memleketlerden getirilen toprakları melekler su ile çamur yapıp insan şekline koydular. Bu şekilde Mekke ile Tâif arasında kırk yıl yatıp "salsâl" oldu yani pişmiş gibi kurudu. Önce Muhammed aleyhisselâmın nuru alnına kondu. Sonra Muharremin onuncu Cuma günü rûh verildi. Her şeyin ismi ve faydası kendisine bildirildi. Boyu ve yaşı kesin olarak bildirilmedi. Allahu tealânın emri ile bütün melekler Âdem aleyhisselâma karşı secde ettiler. Uzun zaman meleklerin hocalığını yapmış olan İblis, kibirlenip bu emre karşı geldi ve Âdem aleyhisselâma karşı secde etmedi. "O çamurdan yaratıldı, ben ise ateşten yaratıldım. Ondan üstünüm." iddiasında bulundu. İblis (şeytan) kendini üstün görüp, kibirlenerek Allahu tealânın emrine uymayınca gad...

 ABDÜLMECİD           Otuzbirinci Osmanlı Padişahı. Doksanaltıncı İslam Halifesidir.1823–1861 sultan  Mahmut ll ile Bezmi Âlem Valide Sultan 'ın oğludur. Babasının ölümü üzerine tahta çıkmıştır. Sorunlu bir dönemde padişah  olmuş,Nizip  yenilgisi,firari Ahmet Paşa'nın Osmanlı donanmasını Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa'ya teslimi v.s.            Temelde barışçı bir siyaset ve ekonomik durumu düzeltmeyi amaçlayan bir yönetim şeklini benimsemiş olan Abdülmecit 3 Kasım 1839 da Mustafa Reşit Paşa tarafından okunan Tanzimat Fermanı ile Avrupa devletleri'nin desteğini sağladı ve onların yardımı ile M.Ali Paşa baskısından kurtuldu.13 Temmuz 1841 Londra Boğazlar antlaşması'yla da Osmanlı devletinin Boğazlar üzerindeki egemenliğini güvence altına aldı; Fakat Ruslar'ın Eflak ve Boğdan 'ı işgal etmeleri üzerine 4 Ekim 1856 da Rusya'ya savaş açtı.  Böylece 30 Mart 1856 Paris Antlaşması...

 AHMET RASİM            Babasız büyüdü, mahalle mektebinden geçtiği Darüşşafaka'da orta öğretimini bitirerek (1883) posta idaresinde memurluğa başladı, kısa bir süre sonra gazeteciliği seçerek Ahmet Mithat Efendi'nin Tercuman-ı Hakikat'ında başladığı (1884) yazarlığını ölümüne kadar çeşitli gazetelerde sürdürdü, hemen bütün dergilerde yazılar yayımladı, 1927–1932 döneminde İstanbul milletvekili olarak Meclis'te bulundu, Geçimini kaleminin ürünlerinden sağlayan bir gazeteci olarak Ahmet Rasim  hemen her türde eserler verdi.  Öyküler, romanlar, inceleme ve araştırmalar yazdıysa da en çok günlük yaşam izlenimlerini ince dikkatlerle saptayan anı ve fıkralarıyla dikkati çekti. Bu tutumuyla özellikle söyleşi ve anılarında ömür dönemlerini başlıca özellikler ve ayrıntılı betimlemelerle canlandırarak usta bir tanıklığı yapmış oldu. Çevirileri, bilim ve tarih eserleri, birer büyük öykü yapısındaki tefrika romanları, Ahmet Mithat e...

 AHMET MUHİP DRANAS          (1909–1980)  Şair,yazar .Ankara Erkek Lisesi'ni bitirdi.Ankara hukuk,İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nde okudu.Yüksek öğrenim yıllarında Ankara ve İstanbul'da çeşitli işlerde çalıştı.Daha sonra Ankara'da CHP Genel Merkezi'nde Halk Evleri kültür ve sanat yayınlarını yönetti.Çocuk Esirgeme Kurumu Yayın müdürü,Kurum Başkanı İş Bankası yönetim kurulu üyesi olarak görev yaptı.İlk şiiri 1926 da Mili Mecmua'da basıldı.Daha sonrada Servet-i Fünun ,görüş,Varlık, Çığır,Ağaç, gündüz,Oluş,yücel dergilerinde şiirleri yayınlandı.Dranas BaudelaireVerlaine semboliz- minden yola çıkarak kendine çözgü bir şiir kurmuştur.Şiirindeki anlatım yeni ,imgeler zengin,ses ve biçim kusursuzdur.Şiirleri ölümünden sonra bir kitapta toplanmıştır.           Tiyatro alanında da eserler veren yazar 1946 da gölgeli,1948 de O böyle istemezdi,1977 de Çıkmaz adlı o...