ABDÜLHAMİT l

 ABDÜLHAMİT l

        Osmanlı Padişahı ( İstanbul 1725- ay. y.1789) lll. Ahmet 'in Rabia Şermi Sultan'dan olma oğludur. Ağabeyi Mustafa lll ten sonra tahta çıkmıştır.49 yaşında padişah olmuş ve bu döneminde Osmanlı Rus savaşı sürmekteydi. Bu yüzden ilk iş olarak Ruslarla barış yapmayı denediyse de Osmanlı ordusunun ağır bir yenilgi alması sonucu Kırım ve çevresini Rusya'ya bırakan Küçük kaynarca antlaşmasını 21 Temmuz 1774 imzalamak zorunda kaldı. Anlaşmaya göre Kırım, Kuban, Bucak yalnız mezhep işlerinde halifelik makamına bağlı kalmak üzere bağımsız oluyor; Yenikale Kerç, Azak, Kılburun, büyük ve Küçük Kabartay Rusya'ya veriliyordu. Ayrıca Rusya'ya Türk topraklarındaki Ortodokslar üzerinde bir tür koruma hakkı tanınıyordu. Avusturya bu durumdan yararlanarak Boğdan Beyliği'ne bağlı Bokuvina'yı işgal etti.(1775)Bu arada karışıklıktan yararlanarak Basra'yı kuşatan İran 'a savaş açıldı.(1776) İran'da başlayan taht kavgasından yararlanan Osmanlılar Basra'yı geri aldılar.

         Saltanatının ilk yıllarında Rusya ile ağır koşullar da barış imzalayan Abdülhamit l savaş sırasında çıkan ayaklanmaları bastırmak, askeri kurumları düzenlemek, yenileri kurmak zorundaydı. Ayaklanmalara karşı kaptanıderya Cezayirli Hasan Paşa’dan, Islahat işlerinde de sadrazam Halil Hamit Paşa'dan yararlandı. Cezayirli Hasan Paşa Suriye, Mısır, Mora'da ki  ayaklanmaları bastırdı. Donanmadaki  düzenin bozulmasından yaralanarak Anadolu halkını rahatsız etmeye başlayan Levent teşkilatı kaldırıldı.(1776).Özellikle  Halil Hamit Paşa nın çabasıyla sürdürülen ıslahat daha çok askeri alanda etkili oldu. Rumeli ve Kafkaslar da ki kaleler güçlendirildi. Sürat topçuları çoğaltıldı. Lağımcı, Humbaracı ve ocaklarının ıslahı için Fransa'dan mühendisler getirildi. Mühendishane-i Berri hümayun açıldı. Tımarlı sipahilerin donanımını düzenlemek için bir nizamname hazırlandı. Yerli malı kullanma zorunluluğu getirildi. Yeniçerilere cülus bahşişi verme geleneğine son verildi. Sadrazam Halil Hamit Paşa padişahı indirip yerine veliaht Selim'i çıkartmaya çalıştığından azledilip sürüldü;sonra da idam edildi.

         Bu arada Küçük Kaynarca antlaşmasından sonra Kırım'ın bağımsızlığı sözde kalmıştı. Ruslar Kendi yandaşları Şahin Giray'ın han olmasını sağladılar. Bu yüzden iki devlet arasındaki anlaşmazlık savaş noktasına kadar geldi. Kırım Han'ının seçiminde ortaya çıkan anlaşmazlık kısa süre içinde Osmanlı - Rus ilişkilerini yeniden bozdu. Fransa’nın işe karışmasıyla savaş önlenebildi. Aynalıkavak antlaşmasıyla 1779 geçici bir barış antlaşması yapıldı. Rusya’nın Kafkaslarda yayılmasında endişelenen Abdülhamit l kafkasyadaki bazı kavimleri Türk etkisi altına almaya çalıştı. Bu amaçla gönderdiği Ferah Ali Paşa başarılı çalışmalar yaptı. Kırım’da Rus yanlısı Şahin Giray'a karşı  başlayan ayaklanmadan Rus Mareşali Potemkin, Kırım’ı işgal etti. Daha sonra Da Kırım'ın Rusya'ya katıldığını açıkladı.(1784).

         Abdülhamit l in sadrazamlığa getirdiği Koca Yusuf Paşalar Ruslar ile savaşılmasından yanaydı. İngiltere  ve  Prusya da Osmanlılar'ı Ruslara karşı kışkırtıyordu. Osmanlı devletinin paylaşılması konusunda anlaşan (Grek Projesi) Rus çariçesi Katerina ll ile Avusturya İmparatoru Joseph ll nin Kırımda buluşmasına Bab-ı Ali tepki gösterdi.Rusya'ya bir ültimatom vererek Kırım'ı geri istedi.Olumsuz cevap üzerine Rusya'ya savaş açıldı.Abdülhamit l barış yanlısı olmasına karşın bir olupbitti sonucunda Avusturya savaş ilan etmeden Osmanlı topraklarına saldırdı.Avusturya cephesinde Koca Yusuf Paşa başarılı oldu.Şebeş yakınlarında kuşatılan Joseph ll komutasındaki Avusturya kuvvetleri bozguna uğratıldı.Ancak Ruslar'a karşı aynı başarı sağlanamadı .Osmanlı ordusu barışı bozmak istememesine rağmen 1787 de Kılburun kalesine saldırmak zorunda kaldı.Böylece 1792 tarihine dek sürecek olan yeni bir Osmanlı Rus , Osmanlı-Avusturya savaşı başladı.Padişah bir yandan iç karışıklıklarla  bir yandan da Suriye,Mısırve Mora'da patlak veren isyanlarla uğraştı.Bu isyanlar Cezzar Ahmet Paşa vasıtasıyla ve Cezayirli Gazi Hasan Paşa vasıtasıyla bastırıldıysa da Abdülhamit l, sürmekte olan büyük savaşın sonunu öğrenemeden 7 Nisan 1789 da öldü.

         Abdülhamit l başarısızlıklarına karşın iyi niyetli reformcu çalışmalarıyla tanınır, yenilikçi bir padişahtı. Her konuda düşüncelerini yazarak vezirlerine bildirirdi Sadrazamlığa atadığı kişilere geniş yetkiler vererek gerekli ıslahatın yapılmasına çalıştı. Ordu da sürat topçularının, lağımcı, Humbaracı ve öteki topçu ocaklarının günün şartlarına göre düzenlenmesi Mühendishane-i Berri Hümayun (kara mühendishanesi)  ve müteferrika matbaasının yeniden açılması ile yerli malı kullanımının özendirilerek, küçük sanayinin desteklenmesi onun döneminde yapılan olumlu işlerdendir.