SEYDİ ALİ REİS

SEYDİ ALİ REİS

Türk denizcisi İstanbul 1498-? ay.y. 1562–1563 Sinoplu bir aileden gelmedir.Dedesi Mehmet ll zamanında tersane kethüdalığında babası Hüseyin Ağa'da darüssinaa kethüdalığında bulunmuşlardı.Kendisi de tersanede reis olarak çalıştı 1522 de ki Rodos seferinden başlayarak Türk donanmasının Akdeniz’deki tüm etkinliklere katıldı.Preveze Savaşı'nda donanmanın sol kanatını komuta etti.Azaplar Katibi,tersane kethüdası hassa donanması reisi oldu.Piri Reis'in ölümü üzerine (1554) Basra'da kalan donanmayı Süveyş’e getirmekle görevlendirildi.Bu olay onun yaşamının da dönüm noktası oldu.Basra'dan Kızıldeniz'e  girince Sufar açıklarında Portekiz donanmasıyla karşılaştı kötü hava şartları ve bazı gemilerin düşman ateşiyle batması üzerine yeniden Umman Denizi'ne dönmek istedi.Ancak patlayan fırtına yüzünden Hindistan kıyılarına sürüklendi.Bir süre Surat Hâkimi Hüdavent Han'ın yanında kaldıktan sonra gemileri ,silah ve cephaneyi ona satıp Mısır Yeniçerileri kethüdası Mustafa ,tüfekçiler serdarı Ali Ağa ,Yetim Ali Çelebi ve 50 kadar adamıyla Ahmetabad'a doğru karadan yola çıktı.Gucerat,Sind, Horosan, Maveraünnehir, İran üzerinden uzun bir yolculuk yaparak 1557 de İstanbul'a döndü.

Geçtiği yerlerde gördüklerini ve karşılaştığı olayları Türkçe’nin ilk gezi anıları sayılan Mirat-ül Memalik adlı eserinde topladı.Bu kitabı Edirne'de Kanuni'ye sundu.Kanuni denizcilikteki başarısızlığından ötürü onu affederek müteferrikalığa atadı.Bir süre sonra da Diyarbakır tımar defterdarlığına getirildi.Zamanının en önde gelen bilim adamları arasında yer alan Seydi Ali Reis XlX yy.ın sonlarından başlayarak birçok yabacı dile tercüme edilip basılan bu kitap tan başka çeşitli Arapça e Farsça kaynaklardan da yararlanarak denizcilik ve gökbilim alanında da Mirat-ı Kainat 'ı yazdı,ayrıca Ali Kuşçu'nun Fethiyesi'ni Hulasat'ül Hey'e adıyla Türkçeye çevirdi.Çağmıni'yle Kadızade Rumi'de yararlanarak yeni aklarla genişletti.Ancak onun en önemli yapıtı kısaca el Muhit olarak anılan  el muhit fi ilmi'l eflak ve'l buhur'dur.Bu kitabı  Hidistan'dayken yazdığı sanılmaktadır.XlX yy.da Avrupalı bilim adamlarının dikkatini çeken bu yapıttan XVll yy.'ın bilginlerinden Katip Çelebi geniş ölçüde yararlanmış özellikle Cava,Sumatra, Seylan  gibi Uzakdoğu ülkeleriyle ilgili bilgileri Cihannüma'ya aynen aktarmıştır.

Seydi Ali Reis'in şiirlerde yazdığı bilinmektedir. Tezkirelerde kendisi  hakkında kullanılan "Katib-i Rumi" adından esinlenerek "Kâtibi" mahlasıyla yazdığı şiirlerinden bazıları günümüze kadar ulaşmıştır.