ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI

                ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI

          Türk mutasavvıf,bilgin ve şair (Erzurum 1703-Siirt 1780) Derviş Osman Efendi ile Şerife  Hanife Hatun'un oğludur.Ana tarafından Peygamber soyundandır.Babasının Siirt'e gidişinden bir yıl sonra ,dokuz yaşındayken amcası Molla Ali ile birlikte babasının yanına gittiği Siirt'te,Şeyh İsmail Fakirullah'a mürit oldu.Babasının ölümünden sonra (1720) Erzurum'a döndü.Öğrenimini sürdürdü.Erzurum müftüsü Hazık Mehmet Efendi'den Arapça Farsça dersleri aldı.Bir süre sonra Tillo'ya döndü. İsmail Fakirullah'ın torunu Fatimat'ül azize ile evlendi.Burada onbeş yıl kaldı.Şeyhinden hilafet aldı1752 de İstanbul'a geldi.saraya çağrılarak Mahmut l e konuk oldu.Saray kitaplığından yararlandı.Üç kez hacca gitti.Arabistan'ı ,Mısır'ı dolaştı,birçok bilginle tanıştı.Mezarı Şeyhinin mezarının ayakucundadır.



İbrahim Hakkı'nın Türkçe,Arapça,Farsça kırka yakın eseri olduğunu ileri süren  kaynaklar vardır.1754 te düzenlediği ve İlahiname adını verdiği Divan'ında (1847,yeni harflerle 1974) tasavvufa bilimsel yoldan yaklaşmayı önerir.En ünlü yapıtı ansiklopedi niteliğindeki Marifetnamesi'dir (1835 ,yeni harflerle sadeleştirilmiş basımı 1972-1973,3c) yazar bu yapıtında fizyoloji,psikoloji,tıp,jeoloji,,geometri,astronomi konularında bilgiler verdi.Dünyanın yuvarlak olduğunu belirtti.Amerika'nın keşfine yer vererek Kristof Kolomb'u tanıttı,çeşitli doğa olaylarından ,dinsel inançlardan ,geleneklerden söz etti.İnsan organlarının seğirmesinden yargılar çıkarttı.İnsanın kendi bedenini ,öz varlığını tanıyarak fizik alemin ötesine geçip Tanrı'ya ulaşabileceği görüşünü İnsan-ı Kamil (Yeni harflerle 1974 ayrıca özgün metni de içerir) adlı yapıtında savundu.Değişik bilim dallarını ele aldığı 125 beyitlik Tertib ül-ulüm'u (İstanbul üniversitesi merkez kütüphanesi ,T.3727/1değişik bilim dallarını tanıtır.