ALİ (Hz.Ali)

ALİ (Hz.Ali)

        Dördüncü halife,(Mekke 598-küfe 661) Mekkeli Kureyş Kabilesinin Haşimi ailesinden kısaca Ebu Talip diye anılan ve Hz.Muhammet'in amcası olan Abdülmuttalip bin Abdülmenaf  ile Eset kızı Fatma'nın oğlu,Hz.Muhammet'in amcasıoğlu ve damatıdır.Kâbe’de doğdu (Eski Arap takviminde Fil yılından 30 yıl sonra ) doğduğunda babası iş nedeniyle Mekke dışında olduğundan annesi ona Eset ya da Haydar adını koydu.Fakat babası dönünce Ali adını koydu.Tam adı Ali bin Ebu Talip'tir.O çağ Araplarında kendi adından başka bir kimlik (künye) adı taşımak gelenekti.Bu gelenek gereğince Babasınınki Ebu Talip olduğu gibi Ali'nin kimliği (künyesi) Ebu Hasan idi.Ayrıca Peygamberin verdiği Ebu turab,anasının koyduğu adlardan ötürü Alevilerce Haydar ,Esedullah (Tanrının aslanı) ,Murtaza(Razı olan)Kur'an da geçen seyfullah (Tanrının kılıcı),yaygın biçimde kullanılan Emirül müminin (İnananların Emiri) gibi takma adlarla anılır.Ailesinin yeterince varlıklı olmaması nedeniyle Ali'yi Hz.Muhammet yanına alıp büyüttü.

        Hazreti Ali,Hz.Muhammet’in peygamberliğini kabul edip Müslüman olanlardan , Peygamberin eşi Hatice ile birlikte ya da ondan sonraki üç kişiden biridir.Bir söylentiye göre kendisi "Peygambere peygamberlik Pazartesi günü geldi,ben salı günü müslüman oldum" demiştir.Aşere-i Mübeşere(cennetle müjdelenen on kişi )arasındadır. Peygamberin amcasıoğlu ve damadı olmasından başka mektupçusu Vahiy Kâtibi idi.Aydın ve bilgin bir kişi idi.

        Hz.Muhammet Mekke'den Medine'ye göçerken ayrıldığını gizlemek ve üzerindeki bir takım emanetleri sahiplerine teslim etmek için Hz.Ali'yi seçti.Mekkeli karşıtları Peygamberimizi öldürmeğe geldiklerinde onun yatağında Ali'yi buldular.Hz.Ali hicretin birinci yılında 622 Muharrem ayında Fatma ile evlendi.Medine'de Müslümanların Mekkeliler le ilk savaşında 623 Peygamberin sancağını o taşıdı.Tebük dışında Peygamberin bütün savaşlarına katıldı ve en yakınında bulundu.Bedir ve Uhut savaşlarında cesur yürekliliği ,kılıç gücü,yararlıkları ve özverisiyle öne çıktı.Müslüman güçleri birleştirdi.Kazanılan yengilerin baş öğesi oldu.Fadek bölgelindeki Beni Sa'd adlı Yahudi kabilesi üzerine akında 627 ,Mekke'nin alınışında 628 Tay kabilesi ile savaşta, Medine yöresinin alınmasında komutan ve savaşçı olarak üstün kahramanlıklar gösterdi.Katılmadığı Tebük seferi'nde Medine'de Hz.Muhammet'in yerine vekil kaldı.630 Mekkeliler le yapılan Hudeybiye barış antlaşması belgesini Hz. Ali yazdı.Kabeyi Putlardan temizlerken Peygamberin yanında idi.Mekke'yi ziyaret eden Müslümanlara buyruklarını ve Berae Suresi’ni bildirmek için Peygamber onu görevlendirdi.Son Hac'da da Yemen çevreşindeki görevini bırakıp yanında bulunması için Hz.Ali'yi çağıdı.Son günlerinde yanından ayırmadı.

        Hz.Muhammet'in ölümünden sonra her halife seçiminde Hz.Ali Halifeliğin kendi hakkı olduğu,ötekilerin halifeliğini tanımaması yönündeki önerileri geri çevirdi. Hz.Ebubekir,Ömer,Osman'a biat ederek çıkabilecek kargaşalıkları önledi.Ömer zamanında kadılık görevini üstlendi.Medine'den ayrılışında Halifeye vekillik etti.Hicret’in takvim olarak kabulünü önerdi.Hz.Osman zamanında Kadılığın yanısıra eğitim öğretim işlerini de üzerine aldı.Halife ile şikâyetçiler yahut başkaldıranlar arasında aracılık etti.

        Hz.Osman'ın öldürülmesinden bir hafta sonra halifeliği kabul etti.24 Haziran 656 biat töreni Hz.Muhammet'in mescidinde oldu.O sırada Basra'da bulunan Hz.Muhammet’in eşi Ayşe ,Hz.Osman'ı öldürenlerin bulunup öldürülmesi gerekçesi ile Hz.Ali'ye biat etmedi.Önce biat eden Talha ve Zübeyr'de  sonradan Hz.Ayşe'ye katıldılar.Bu sırada Şam valisi Muaviye'de Hz.Ali ye baş kaldırdı.Hz.Ali kendisine bağlı güçlerle önce Basra üzerine yürüyüp Ayşe,Talha ve Zübeyr'in yönettiği karşıt güçleri Hureybe'de yendi.(Hz.Ayşe bir deve üzerinde savaşa katıldığından Cemel olayı denilen savaşta Ayşe yanlısı 14.000 kişi öldü.Ayşe ile yanındaki kadınlar Mekke'ye gönderildi.Hz.Ali hazinedeki parayı halka dağıttı.Daha sonra Muaviye üzerine yürüyen Hz.Ali küfe ve Medain'e gitti.Rakka'da Fırat'ı geçip Sıffin Ovası'nda Muaviye ordusuyla karşılaştı.657.Savaşı Halife ordusu kazanırken  Amr İbn-ül As 'ın önerisiyle Muaviye ordusu ünlü hileye başvurdu.Askerler Mızraklarına Kur'an-ı takarak "Hakem Kur'an dır" diye bağrıştılar.Hz.Ali'de Muaviye'nin anlaşmazlığın iki yandan seçilerek birer hakem arasında görüşülüp çözümlenmesi önerisini kabul etmek zorunda kaldı.Muaviye hakem olarak Amr İbn-ül As'ı Ali de çevresinin baskısıyla Ebu Musa El Aşari'yi seçti.Sorunun çözümünü iki hakeme bırakarak kendisi küfeye çekildi.Amr İbn-ül As Hz.Osman'ın öldürülmesinden  Ali'yi sorumlu tutmakta Muaviye'nin haklı olduğu ve Ali'nin halifeliğinin geçerli olmadığı konusunda Ebu Musa'yı kandırdı.Damadı Abdullah bin Ömer'in olabileceğini sanan Ebu Musa böylece Hz.Ali'nin halifelikte düşürülmesini kabul etti.658.Amr İbn-ül As da Muaviye yi Halife ilan etti.Bu olay Müslümanları üçe böldü.Ali ve Muaviye yanlılarıyla Hariciler.Böyle bir sorunun hakem olayı ile çözülemeyeceğini ve hakem seçmeye razı olan iki yanında kâfir olduğunu savunan hariciler,Halifeliğe karşı ayaklandılar.Hz.Ali Hariciler üzerine yürüyerek Nehrevan'da çoğunu kılıçtan geçirdiyse de Muaviye'nin Mısır'ın yönetimini ele geçirmesini ve Kudüs te kendini halife ilan etmesini önleyemedi.Muaviye üzerine sefer hazırlığı içinde iken Küfe'de camide Abdurrahman bin Mülcem adlı harici gönüllüsünün saldırısına uğrayan hz.Ali başından aldığı 2–3 zehirli kılıç yarasıyla öldü.Gömüldüğü yerde sonradan Necef kenti kuruldu.Bu gün o bölgeye Meşhed-i Ali denmektedir.

        Hz. Ali 4 yıl 8 ay ,25 gün halifelik yaptı.Hz.Fatma'dan sonra evlendiği eşlerinden doğanlarla birlikte 15 oğlu 17 kızı oldu.Kızlarında Ümmü Gülsüm Hz.Ömer ile evlenmişti.Oğullarında Hz.Hasan ve hz.Hüseyin Peygamberin torunlarıydılar.Muhammet Hanefi ise birçok halk öyküsünün kahramanı oldu. Günümüze kalan belgelere göre Hz.Ali Koyu esmer benizli ,şehla gözlü,iri göbekli,kısaca boylu ,dökük saçlı,gür ve aksakallı,gülümserken dişleri görünen güzel yüzlü bir insandı.İyiliksever ve cömertti.Ölümünde bıraktığı varlık yalnızca 600 dirhemdi.Şakacıydı,nükteli konuşurdu.Güzel söz ve güzel yazının ustasıydı.İslam hukukunun da ustası kabul edilir.Gerçek hadis kitaplarında yer alan peygamber sözlerinden 586 sı ondan derlenmiştir.Şiirlerinden oluşan bir Hz.Ali divanı vardır.Hutbe ve konuşmaları Nehc-ül Belega kitabında  toplanmıştır.Mısır Valiliğine atadığı bir komutana verdiği buyrultu metni ise siyasal açıdan önemli bir belgedir.