DAMAD IBRAHİM PASA

DAMAD IBRAHİM PASA

        Sultan Üçüncü Mehmed Han zamanında üç defa sadarete gelmiş Osmanlı sadrazamı. Sultan Üçüncü Murad'ın kerimesi Ayşe Sultan'la evlenmesi sebebiyle Damad olarak anılan İbrahim Paşa, Kanije kalesini fethetmesi sebebiyle de Kanije Fatihi unvanı ile meşhurdur.

      Aslen Bosnalı olan İbrahim Paşa’nın doğum tarihi bilinmemektedir. 1531'de devşirilerek Enderun-i humayinda yetiştirilen ve yavas yavas temayüz ederek Sultan Üçüncü Murad'ın cülusu esnasında Rikapdârlığa, cülusunu müteakip 1574'de Silâhdarlıga ve oradan 1580'de Yeniçeri Ağalığına getirildi. 1581' de Rumeli Beylerbeyliğine tayin olunan İbrahim Pasa, bir yıl sonra Sultan Üçüncü Murad'ın kerimesi Ayşe Sultan'la nişanlandı. Bir müddet sonra vezaret payesi tevcih olunarak Kubbealtı vezirleri arasına girdi. Mısır valisi Mürteşi Hasan Paşa’nın Mısır'da meydana getirdiği karışıklıkları gidermek ve Mısır varidatını yeniden tanzim etmek üzere 1583'de Mısır valiliğine tayin olundu. Bir buçuk yıl sonra da Lübnan'da Dürzî isyanını bastırdı. Bu isyanların bastırılmasından sonra orada elde ettiği servet ve ganimeti İstanbul’a getirerek, orada yaptırdığı bir tahtıyla beraber padişaha takdim etti. Bu hizmetlerine mukabil padişah, ikinci vezirlik payesini tevcih etti.

        Bir müddet sonra itibarını kaybetti. Onun devlet islerinde eski nüfus ve itibarını yeniden kazanması Sultan Üçüncü Mehmed zamanında oldu. Nitekim Üçüncü Mehmet’in cülusundan sonra İbrahim Paşa üçüncü vezirlik (vezir-i sâlis) payesiyle kubbealtına alındı. 1595'de sadrazam Ferhad Paşa’nın Eflâk seferine çıkması üzerine Vezir-i sâni (ikinci vezirlik) payesiyle Sadaret kaymakamlığına getirildi. Nihayet Sinan Paşa’nın vefatı ile 5 Nisan 1596' da sadaret (veziri azamlık) makamı verildi.

        Sinan Paşa’nın hazırlamakta olduğu Avusturya seferi işlerini ele alan İbrahim Paşa, padişahın da iştirak edeceği sefere göre Osmanlı ordusunu düzenlerken diğer taraftan İstanbul’da emniyet tedbirleri aldırdı. Ayıca devletin bütün gelir kaynaklarını, evkaf ve emanetleri vezirlere teftiş ettirerek kanun ve nizam dışı hareket edenler şiddetle cezalandırıldı. Bu tedbirlerin yeterli olmadığına kani olan İbrahim Pasa, Belgrat’a giderek serhad kuvvetlerini de tanzime çalıştı. Sefer öncesi yapılan toplantıda onun teklifi üzerine Sultan Üçüncü Mehmet’e "Egri Fatihi" unvanını kazandıracak sefer, Egri kalesi üzerine yapıldı ve kale fethedildi. Fetihten sonra kalenin tamir ve mülkî teşkilâtının yapılmasında İbrahim Paşa çok gayret sarfetti.

        İbrahim Paşa’nın sadrazamlığı zamanındaki en mühim hadiselerden birisi Egri fethinden sonra Avusturyalılarla 1596'da yapılan Haçova Meydan Muharebesidir. Osmanlıların zaferi ile sona eren bu muharebede İbrahim Pasa orduyu muvaffakiyetle idare etti. Ancak Cagalâzâde Sinan Paşa’nın zaferin galibi iddiasıyla padişahtan sadareti taleb etmesi üzerine İbrahim Pasa azledilerek, Sinan Pasa Veziri azamlığa getirildi. Ancak 45 gün süren mazurluktan sonra İbrahim Pasa yeniden sadrazam oldu. Bir müddet sonra yine azledilen İbrahim Pasa, Avusturya üzerine sefere çıkması şartı ile üçüncü defa sadarete getirildi. Üçüncü sadaretinde Mürteşi Hasan Paşa’nın kötü idaresi ile bozulan devlet dairelerini tanzime, seferden kaçan dirlik ve zeamet sahiplerini cezalandırmaya, ordunun ihtiyaçlarını gidermeye ve vilâyet islerini düzeltmeye başlayan İbrahim Pasa, sefer hazırlıklarını tamamladıktan sonra 1599'da İstanbul’dan Belgrat’a doğru harekete geçti. Edirne'ye geldiğinde Avusturya seraskeri olan Satirci Mehmed Paşa’yı başarısızlığı sebebiyle katlettirdi. Daha sonra Belgrat’a, oradan Macaristan'a giren İbrahim Pasa, Estergon üzerine yürüdü. Ancak bu hareketi, muharebe yapmak veya kale fethetmek gayesinden ziyade kalelerin tamir ve uzun süren muharebeler neticecinde dağılan veya Osmanlılar aleyhine cephe alan yerli halkın yeniden kazanılması gayesine matuf idi. Bu yürüyüş esnasında bazı müsademelerde olmuş ve akıncılar Visgrad civarında Veregel palankasını ele geçirmişlerdi. Yine bu yürüyüş esnasında Avusturyalılarla bir sulh teşebbüsünde bulunulmuş, ancak müspet bir netice elde edilememişti.

        Veziriazam İbrahim Pasa, 1600 baharında Belgrat' dan çıkarak, Estergon üzerine yürüyüşe geçti. Tiryaki Hasan Paşa’nın da bulunduğu toplantıda, her zaman için tehlike teşkil eden Kanije'nin fethi kararlastırıldı. Kırk günden fazla muhasara edilen kale, bir taraftan gelecek yardımdan ümit kesilmeşi, diğer taraftan kalenin barut mahzenine ateş düşmesi üzerine İbrahim Paşa’ya teslim edildi. Burası Beylerbeyilikle Tiryaki Hasan Paşa’ya verildi. Avusturyalıların mühim hudut kalelerinden olan Kanije'nin düşmesi, düşmana büyük bir darbe idi. Bu muvaffakiyetinden çok memnun olan padişah, Veziri Azam İbrahim Paşaya gönderdiği hattı hümayunda onu tebrik etti ve hayatta olduğu müddetçe makamında kalacağını vaat etti. Bu fetihle İbrahim Pasa Kanije Fatihi unvanını aldı.

        Damad İbrahim Pasa, serhadda almış olduğu tedbirler ile askerin, serhad gazilerinin ve yerli halkın derin sevgisini kazanmış, bu mıntıkada Avusturya "harplerinin zuhurundan beri devam eden asayişsizliği bertaraf etmişti.

        Veziri azam ve Serdarı Ekrem İbrahim Pasa Belgrad'da bir taraftan 1601 seferine hazırlanırken, diğer taraftan da kendi Kethüdası Mehmed Ağa ile Murad Paşa’yı icabında sulh için görüşmek üzere talimat verip Budin'e gönderdi. Kısa bir müddet sonra rahatsızlanan İbrahim Pasa, hayattan ümidini kesince kendisine vekâlet etmek üzere Rumeli Beylerbeyi Lala Mehmet Paşayı vasiyet etti. 10 Temmuz 1601'de vefat etti. Cenaze namazı ordugâh da kılındıktan sonra Naaşı Belgrat’a nakil ve daha sonra İstanbul’a getirilerek Şehzade camiinin caddeye bakan cephesinde inşa ettirdiği türbesine defnedildi.

        Osmanlı sadrazamları arasında mühim bir mevki işgal eden İbrahim Paşa’nın âlicenap, cömert ve gayretli bir vezir, muvaffak bir kumandan olduğunda bütün kaynaklar müttefiktirler. Emrine verilen orduları sevk ve idareyi bilmiş ve bilhassa zemin ve zamana göre aldığı siyasî tedbirler ile gerek Lübnan harekâtında ve gerek Macaristan serhadlerinde Osmanlı nüfuz ve hâkimiyetini süratle tesise muvaffak olmuştur. Gerçekleştirmeye çalıştığı Avusturya sulhu planları ölümü ile akim kalmış, fakat Macaristan serhadlerinde kendi yolunu takip edecek olan Lala Mehmed Pasa ve Kuyucu Murad Pasa gibi kuvvetli iki devlet adamının yetişmesini temin etmiştir.